ارزیابی دوره های شتاب و بازگشت رشد اقتصادی در ایران (با تأکید بر تغییرات ساختاری و بهره وری درون بخشی)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعه اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار گروه اقتصاد نظری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

3 استادیار گروه برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

4 استادیار گروه اقتصاد نظری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

10.30465/jnet.2023.44369.2000

چکیده

شتاب رشد اقتصادی یکی از مباحث مهم و مفهومی نسبتاً جدید در مطالعات اقتصاد کلان است که در پژوهش های مرتبط با رشد اقتصادی در ایران کمتر مورد توجه بوده است. هدف از بررسی شتاب رشد، یافتن نقاط عطف در عملکرد اقتصادی کشورها است. از آنجایی که در عمل، جهش‌های رشد با طیف محدودی از اصلاحات سیاستی در ارتباط هستند، لذا، بررسی شتاب رشد اقتصادی، سیاستگذاران را در اتخاذ راهبرد کوتاه‌مدت رشد یاری می رساند. با مروری بر تجارب جهانی ملاحظه می شود که آثار شتاب رشد تجربه شده در اغلب کشورهای در حال توسعه، تخلیه شده و در اقتصاد آن‌ها بازتولید نمی شود و استمرار نمی یابد. بنابراین، ارزیابی دوره های شتاب و بازگشت رشد اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. در این راستا، پژوهش حاضر پس از تعیین دوره شتاب و بازگشت رشد اقتصادی در ایران طی سال‌های 1398-1334، با استفاده از رهیافت انتقال سهم تعدیل یافته به تجزیه دوره شتاب رشد تحت دو اثر درونی و انتقال نموده است. نتایج پژوهش نشان می دهند که نخست، تنها دوره شتاب رشد اقتصادی تجربه شده در ایران طی دوره مورد بررسی، در سال 1344 اتفاق افتاده است. همچنین در دو سال 1354 و 1364، اقتصاد ایران بازگشت رشد اقتصادی و ورود به دوران رکود عمیق را تجربه نموده است. دوم، نتایج حاصل از رهیافت انتقال سهم تعدیل یافته نشان می دهد که در سال 1344، هر دو عامل تغییرات ساختاری مثبت و بهره وری درون بخشی در ایجاد شتاب رشد تأثیر داشته اند و رشد حاصل نیز سریع و پایدار بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of economic growth acceleration and reversal periods in Iran (With an emphasis on structural changes and within-sector productivity)

نویسندگان [English]

  • Mona Amiri 1
  • Esfandiar Jahangard 2
  • Mohammad Ghasemi Sheshdeh 3
  • Sirous Omidvar 4
1 Ph.D. student of Economics, Department of Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabataba’i University
2 Associate Professor of Economics, Department of Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabataba’i University
3 Assistant Professor, Faculty of Economics, Allameh Tabataba`i University
4 Assistant Professor, Faculty of Economics, Allameh Tabataba`i University
چکیده [English]

Economic growth acceleration is one of the critical topics and a relatively new concept in macroeconomic studies, which has received less attention in research related to economic growth in Iran. Examining growth acceleration aims to find turning points in the country's economic performance. Since growth spurts are related to limited changes in policy reforms, examining the acceleration of economic growth helps policymakers adopt a short-term growth strategy. With a review of global experiences, the acceleration of growth experienced in most of the developing countries has been exhausted and is not reproduced in their economy and does not continue. Therefore, evaluating periods of acceleration and reversal of economic growth is very important. In this study, after determining the period of accelerations and reversals of economic growth in Iran during the years 1955-2019, the period of growth acceleration is analyzed under the Within-Effect and Shift-Effect, using the Modified Shift-Share method. The research results show that the only period of accelerated economic growth experienced in Iran during the investigated period happened in 1965. Also, in 1975 and 1985, Iran's economy experienced a reversal in economic growth and entered a period of deep recession. Second, the Modified Shift-Share method results show that in 2014, both positive structural changes and within-sector productivity positively created growth acceleration, and the resulting growth was fast and stable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • growth acceleration
  • structural changes
  • within-sector productivity
  • Modified Shift-Share JEL Classification: O41
  • L16
  • J24

مراجع

آهنگری، عبدالمجید، خرم‌زاده، آذین (1391)، بررسی اثر تغییرات ساختار اقتصادی بر تولید ناخالص داخلی ایران: با تأکید بر تولید، صادرات و بهره‌وری نیروی کار، فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، دوره 9، شماره 1، بهار 1391.
اداره حساب­های اقتصادی (1397)، بهره­وری در اقتصاد ایران (1395-1375)، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اردیبهشت 1397.
امیدپور، سمانه (1390)، اثر تغییرات ساختاری اقتصادی بر توزیع درآمد در ایران؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، اهواز: گروه علوم اقتصادی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
اسنودان، برایان، آر.وین، هوارد (1393)، اقتصاد کلان جدید (منشأ سیر تحول و وضعیت فعلی)، ترجمه دکتر منصور خلیلی عراقی و دکتر علی سوری، انتشارات سمت، چاپ دوم، زمستان 1393.
جهانگرد، اسفندیار، اقلامی، سمیه (1389)، بررسی و ارزیابی آثار قوانین برنامه­های عمرانی و توسعه بر شتاب رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 4، تابستان 1389.
دژپسند، فرهاد، رئوفی، حمیدرضا (1390)، اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ دوم.
رضانژاد امیردهی (1389)، بررسی شتاب رشد اقتصادی در ایران و عوامل مؤثر بر آن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، مازندران: دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران.
رودریک، دنی (1397)؛ یک علم اقتصاد؛ تجویزهای بسیار، ترجمه هادی ورتابیان کاشانی، انتشارات پیک نور، چاپ اول، زمستان 1397.
زمانی، رضا (1392)، مطالعه فرآیند توسعه اقتصادی ایران طی یکصد سال اخیر با استفاده از رهیافت نظم اجتماعی نورث، والیس و وینگاست، رساله دکتری، تهران: دانشکده اقتصاد، رشته علوم اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی.
سیر، سهیلا (1395)، تغییرات ساختار اقتصادی ایران: تحلیل داده-ستانده؛ پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، مازندران: دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران.
عظیمی، حسین (1380)، تحلیل شرایط و سیاست­های اقتصادی در دوره­ی جنگ ایران و عراق، فصلنامه مطالعات دفاعی و امنیتی، دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران، شماره 27، تابستان 1380.
فوران، جان (1386)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال­های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ هفتم.
کارشناس، مسعود (۱۳۸۲)، نفت، دولت و صنعتی شدن در ایران، مترجمان: یوسف حاجی­عبدالوهاب، علی­اصغر سعیدی، انتشارات گام نو، چاپ اول.
کدی، نیکی، اندیشه­های انقلاب اسلامی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، نشر علم، 1390.
نیلی، مسعود، درگاهی، حسن، کردبچه، محمد، نیلی، فرهاد (1391)، دولت و رشد اقتصادی در ایران، نشر نی، ویراست سوم.
واعظی‌زاده، ملیحه (1392)، بررسی تأثیر تغییرات ساختاری بر سهم اشتغال در ایران و مقایسه آن با کشورهای منتخب گروه OECD؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کرمان: دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان. 
Alege, P. O. (2008), Macroeconomic policies and business cycles in Nigeria: 1970-2004, Doctoral dissertation, Covenant University.
Berthelemy, Jean-Claude (2018), Growth accelerations, structural change, and poverty reduction in Africa, African Economic Outlook.
Diao, X, McMillan, M, Rodrik, D (2019), the recent growth boom in developing economies: A Structural-Change Perspective, The Palgrave Handbook of Development Economics.
Easterly, W, Kremer, M, Pritchett, L, and Summers, Lawrence H. (1993), “Good Policy or Good Luck? Country Growth Performance and Temporary Shocks, “Journal of Monetary Economics.
Eichengreen, B, Park, D, Shin, K (2014), Growth Slowdowns Redux, National Bureau of Economic Research.
Gruss, B, Nabar, M, Poplawski-Riberiro, M (2018), Growth Accelerations and Reversals in Emerging Market and Developing Economies: The Role of External Conditions, IMF Working Papers.
Hausmann, R, Pritchett, L, Rodrik, D (2005), Growth Accelerations; National Bureau of Economic Research, Cambridge, Ma 02138, June 2004.
Jahangard, E, Ghazal, R (2012), Medium Term Plans, Regulation Reforms and Economic Growth Performance in Iran, Journal of Money & Economy, Vol. 6, No. 3, Spring 2012.
Jong-A-Pin, Richard, and Jakob de Haan (2011). ‘Political Regime Change, Economic Liberalization and Growth Accelerations’, Public Choice, Vol. 146, No. 1, pp. 93–115.
Jones, Benjamin F., Olken, Benjamin A. (2007), the Anatomy of Start-Stop Growth, National Bureau of Economic Research.
McMillan, M, Rodrik, D, Sepulveda, C (2017); Structural Change, Fundamentals and Growth: A Framework and Case Studies; National Bureau of Economic Research, Cambridge, MA 02138, May 2017.
Marjanovic, V. (2015), Structural Changes and Structural Transformation in a Modern Development Economy, Economic Themes, 53(1): 63-82.
Pesaran, M.H. (1985), Economic Development and revolutionary upheavals in Iran, the Macmillan Press LTD.
Rodrik, D (2013), Structural change, fundamentals, and growth: an overview, Institute for Advanced Study, September 2013.
Timmer, M and G, vaies. (2008), “Structural Change and Growth Accelerations in Asia and Latin America: a New Sectoral Data Set”, Cliometrica, Vol. 3.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 18 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 23 اردیبهشت 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار