عوامل تعیین‌کنندة مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای ایران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استاد اقتصاد، دانشگاه مازندران

چکیده

براساس ادبیات اخیر نظری و تجربی تجارت بین‌الملل، ساختار بازار از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کنندة مزیت‌های رقابتی است. در این چهارچوب و با توجه به اهمیت رقابت‌پذیری بین‌المللی در توسعة تجارت خارجی، مقالة حاضر عوامل تعیین‌‌کنندة مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای ایران را بررسی کرده است. برای این منظور، آخرین ریزداده‌های تجارت خارجی و ویژگی‌های خاص صنعتی صنایع کارخانه‌ای ایران طی دورة زمانی 1381- 1389 در سطح تجمیع 4 رقمی طبقه‌بندی ISIC پالایش و پردازش شده است. برای اندازه‌گیری مزیت رقابتی از روش سهم پایدار بازار استفاده شده است و سپس در چهارچوب ادبیات نظری و تجربی مزیت رقابتی عوامل تعیین‌کنندة مزیت رقابتی شناسایی و برآورد شده است. نتایج برآورد روش داده‌های تابلویی نشان می‌دهد که متغیرهای صرفه‌های ناشی از مقیاس تمایز محصول و نقش دولت دارای اثر مثبت و معنادار در مزیت رقابتی صنایع ایران‌اند. براساس این نتایج، به‌نظر می‌رسد بهره‌گیری از مؤلفه‌های ساختار بازار رقابت انحصاری به‌ویژه تمایز محصول و صرفه‌‌های ناشی از مقیاس به‌هم‌راه حمایت‌های منطقی دولت و تأکید بر مزیت رقابتی به‌جای صرفاً مزیت نسبی بتواند در بهبود مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای ایران مؤثر باشد. در این چهارچوب پیش‌نهاد می‌شود در توسعة تجارت خارجی به تجارت درون صنعت توجه بیش‌تری شود.
طبقه‌بندی  JEL: F12، F14، F17.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Competitive Advantage Determinants of Iranian Manufacturing Industries

نویسنده [English]

  • Saeed Rasekhi
Professor of Economics, University of Mazandaran
چکیده [English]

According to the latest theoretical and empirical literature of international trade, the market structure is among the most important industry-specific determinants of competitive advantages. The present paper examines the competitive advantage determinants of Iranian manufacturing industries using a panel data of industries at the 4-digit aggregation level for the period 2002-2010. We employ the constant market share (CMS) method to measure the competitive advantage and use the conventional variables to estimate the determinants of the competitive advantage. The results indicate that factors including the economies of scale, product differentiation, and government policy have positive and significant effects on the competitive advantage of Iranian manufacturing industries. Based on these results, it seems that monopolistic competition structure based on product differentiation and economies of scale as well as proper government protections, and emphasis on the competitive advantage instead of merely comparative advantage may improve the competitive advantage of Iranian manufacturing industries. In this framework, we suggest that more attention should be paid to intra industry trade in developing foreign trade.
JEL Classification: F12, F14, F17

کلیدواژه‌ها [English]

  • New Trade Theories
  • Competitive Advantage Determinants
  • Constant Market Share
  • Iranian Manufacturing Industries
  • panel data
 ابوالفضلی، ابوالفضل (1383)، «بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل استراتژیک داخلی برای کسب مزیت رقابتی؛ مطالعة موردی شرکت ایران خودرو»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
حسینی، سیدشمس‌الدین و احسان احتیاطی (1385)، «مزیت رقابتی و اندازه‌گیری آن، مطالعة موردی متانول ایران»، فصلنامة پژوهشهای اقتصادی ایران، ش 28.
حسینی، سیدمحمود و منیره پناهی (1386)، «ایجاد مزیت رقابتی در صنعت با رویکرد عوامل کلیدی موفقیت (مطالعة موردی صنعت کاشی ایران)»، فصلنامة پژوهشنامة بازرگانی، ش 45.
خداداد کاشی، فرهاد (1386)، «صرفه‌های مقیاس در اقتصاد ایران: مورد بخش صنعت»، تحقیقات اقتصادی، ش 80.
ده‌یادگاری، سعید (1383)، «بررسی ابعاد مزیت رقابتی در شرکت‌های صادرکنندة سنگ‌های تزئینی و تأثیر این ابعاد بر عملکرد صادراتی شرکت»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
ذبیحی، المیرا (1387)، «بررسی مزیت‌های رقابتی صنایع ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
راسخی، سعید (1383)، «نقش ساختار بازار در تجارت خارجی (مطالعة موردی: صنایع کارخانه‌ای ایران)»، پژوهشنامة علوم انسانی و اجتماعی، ش 13.
راسخی، سعید (1386)، «عوامل تعیین‌کنندة خاص کشوری انواع تجارت درون‌صنعت کشورهای درحال‌توسعه با تأکید بر ایران»، فصلنامة پژوهشنامة بازرگانی، ش 45.
قره‌چه، منیژه و رضا مرادی (1388)، «بررسی بهینة دست‌یابی به مزیت رقابتی در صادرات صنعت کفش و دمپایی کشور»، چشمانداز مدیریت (پیام مدیریت)، ش 31.
قره‌چه، منیژه و سیدابوالفضل ابوالفضلی (1386)، «عوامل راه‌بردی برای کسب مزیت رقابتی: صنعت ایران خودرو»، چشمانداز مدیریت (پیام مدیریت)، ش 25.
کردنائیج، اسدالله، علی‌اصغر انوری رستمی، و سعید ده‌یادگاری (1384)، «بررسی رابطة بین ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شرکت‌‌های ایرانی صادرکنندة سنگ‌های تزئینی»، فصلنامة پژوهشنامة بازرگانی، ش 37.
مهری، علی (1384)، «طراحی مدل مزیت رقابتی برای صنعت خودرو ایران»، رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
مهری، علی و سیدحمید خداداد حسینی (1384)، «طراحی مدل مزیت رقابتی برای صنعت خودروی ایران»، فصلنامة مدرس علوم انسانی، ش 2.
ولی‌بیگی، حسن، جمشید فهیمی‌فر، و محمدرضا عابدین (1383)، «بررسی رقابت‌پذیری صادراتی قطعات خودروی ایران در بازارهای صادراتی»، فصلنامة پژوهشنامة بازرگانی، ش 33.
Akano, O. and K. Ingham (1979), “The New Theories of Trade and UK`s Comparative Advantage in Engineering Products”, Journal of Economic Studies, no. 9.
Ankli, R. E. (1992), “Michael Porter's Competitive Advantage and Business History”, Business and Economic History, no. 21.
Barney, J. B. (2002), Gaining and Sustaining Competitive Advantage, Mass: Addison-Wesley.
Baulita-Inocencio, A. and C.C. David (1995), “Comparative and Competitive Advantage of Philippine Rice Production: 1966-1990”, Discussion Paper Series, no. 95-03.
Bobillo, A. M., F. Lopez-Iturriaga, and F. Tejerina-Gaite (2010), “Firm Performance and International Diversification: The Internal and External Competitive Advantages”, International Business Review, vol. 19.
Calcagno, M. (1996), The Evolution of the Competitive Advantage Concept in Strategic, Department of Management and Business Administration, Venezia: Ca’ Foscari University.
Caves, R.E. and M.E. Porter (1977), “From Entry Barriers to Mobility Barriers: Conjectural Decisions and Contrived Deterrence to New Competition”, Quarterly Journal of Economics, vol. 91.
Chabert, J. M. (1998), “A Model for the Development and Implementation of Core Competencies in Restaurant Companies for Superior Financial Performance”‚ Doctor of Philosophy in Hospitality and Tourism Management, Blacksburg, Virginia.
De Toni, A. and S. Tonchia (2003), “Strategic Planning and Firm Competency”, International Journal of Operation and Production Management Journal, vol. 23, no. 9.
Ferrantino, M. and S. Amin Guticrrcs dc Pines (1997), “Export Diversification and Structural Dynamics in Growth Process, the Case of Chile”, Journal of Development Economics, vol. 52.
Freebairn, J. (1986), Implications of Wages and Industrial Policies on Competitiveness of Agricultural Export Industries, Canberra: Australian Agricultural Economic Society Policy Forum.
Juswanto, W. and P. Mulyanti (2003), “Indonesia’s Manufactured Exports: A Constant Market Shares Analysis”, Journal Keuangan dan Moneter, vol. 6, no. 2.
Mahoney, J. T. and J.E. Pandian (1992), “The Resource Based View within the Conversation of Strategic Management”, Strategic Management Journal, vol. 13.
Neary, P. J. (2002), Competitive Versus Comparative Advantage, University College Dublin.
Porter, M. (1985), Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance, Free Press New York.
Porter, M. E. (1990), The Competitive Advantage of Nations, London: Macmillan.
Pukeliene, V. and I. Maksvytiene (2008), “Economy Scale Impact on the Enterprise Competitive Advantages, Engineering Economics”, Economics of Engineering Decisions, vol. 2, no. 57.
Ratnaningsih, A. N., P. S. Anwar, and P. Artama Wiguna (2010), “Analysis of Internal and External Factors for Competitive Advantage of Indonesian Contractors”, Journal of Economics and Engineering, vol. 4.
Rumelt, R. P. (2003), “What in the World is Competitive Advantage?”, Policy Working Paper, vol. 105.
Schumpeter, J. A. (1934), The Theory of Economic Development: An Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest and the Business Cycle‚ Cambridge: Harvard University Press.
Shafik, F. A. and Y. Soliman (2006), “The Effect of International Changes on the Comparative and Competitive Advantages of Some Egyptian Export Agricultural Crops”, Journal of Applied Sciences Research, vol. 9, no. 2.
Strand, Sampo (2006), “Patents as a Source of Sustainable Competitive Advantage”, Seminar in Business Strategy and International Business, Helsinki University of Technology.
Türkekul, B. C., C. A.Günden, and B. Miran (2007), “A Market Share Analysis of Virgin Olive Oil Producer Countries with Special Respect to Competitiveness”, Mediterranean Conference of Agro-Food Social Scientists, Barcelona, Spain.
Warr, P. G. (1994), “Comparative and Competitive Advantage”, Asian Pacific Economic Literature, vol. 8, no. 2.
Waterson, M. (1990), Economic Theory of the Industry, New York: Cambridge University Press.