بررسی عوامل مؤثر بر توسعه مالی با تأکید بر رانت نفتی و کیفیت نهادی (کشورهای منتخب صادرکننده نفت)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی

2 کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

در این پژوهش، عوامل مؤثر بر توسعه مالی با تأکید بر رانت نفتی و کیفیت نهادی برای منتخبی از کشورهای صادرکننده نفت طی سال‌های 2018-2002 با روش داده های ترکیبی پویا GMM بررسی‌شده و بدین منظور از شاخص چندبعدی توسعه مالی صندوق بین‌المللی پول و شاخص حکمرانی خوب استفاده‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند، رانت نفتی اثر منفی بر توسعه مالی، دسترسی مؤسسات و بازارهای مالی، عمق مؤسسات و بازارهای مالی، کارایی بازارهای مالی و اثر مثبت بر کارایی مؤسسات مالی دارد. کیفیت نهادی نیز اثر مثبت بر تمامی ابعاد توسعه مالی ازجمله توسعه مؤسسات و بازارها می‌گذارد. تورم رابطه معکوس با توسعه مالی، دسترسی و عمق مؤسسات مالی، عمق و کارایی بازارهای مالی و رابطه مستقیم با کارایی مؤسسات و دسترسی بازارهای مالی دارد. تولید ناخالص داخلی در کشورهای موردبررسی اثر منفی بر تمامی متغیرهای وابسته به‌جز کارایی مؤسسات مالی می‌گذارد و تراکم جمعیت بر همه متغیرهای وابسته به‌جز دسترسی و کارایی مؤسسات و کارایی بازارهای مالی اثر مثبت می‌گذارد. درنتیجه پیشنهاد می‌شود برای رسیدن به توسعه مالی، شاخص‌های حکمرانی بهبود یابد و با مدیریت صحیح منابع نفتی از اثر سوء آن جلوگیری شود.
ی دارد. تولید ناخالص داخلی در کشورهای موردبررسی اثر منفی بر تمامی متغیرهای وابسته به‌جز کارایی مؤسسات مالی می‌گذارد و تراکم جمعیت بر همه متغیرهای وابسته به‌جز دسترسی و کارایی مؤسسات و کارایی بازارهای مالی اثر مثبت می‌گذارد. درنتیجه پیشنهاد می‌شود برای رسیدن به توسعه مالی، شاخص‌های حکمرانی بهبود یابد و با مدیریت صحیح منابع نفتی از اثر سوء آن جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Factors Affecting Financial Development with Emphasis on Oil Rent and Institutional Quality (Selected Oil-Exporting Countries)

نویسندگان [English]

  • Vida Varahrami 1
  • mana hojati 2
1 Accociate professor in Economics at Shahid Beheshti University
2 Master in economics at Shahid Beheshti University
چکیده [English]

In this study, the factors affecting financial development with emphasis on oil rent and institutional quality for a selection of oil exporting countries during the years 2002-2018 have been investigated using the GMM dynamic panel method. For this purpose, the multidimensional index of financial development of the International Monetary Fund and the index of good governance have been used. Findings show that oil rent has a negative effect on financial development, access to financial institutions and markets, depth of financial institutions and markets, financial market efficiency and a positive effect on the efficiency of financial institutions. Institutional quality also has a positive effect on all aspects of financial development, including the development of institutions and markets. Inflation is inversely related to financial development, access and depth of financial institutions, depth and efficiency of financial markets and directly related to efficiency of institutions and access to financial markets. GDP in the countries under study has a negative effect on all variables except the efficiency of financial institutions and population density has a positive effect on all dependent variables except access and efficiency of institutions and efficiency of financial markets. As a result, it is suggested that governance indicators be improved to achieve financial development and with proper management of oil resources to prevent its adverse effects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial development؛ oil rent؛ good governance؛ oil JEL Classification: E 46
  • Q 54
  • F32
  • F48

مراجع

احمد پور، احمد، سپهر دوست، حمید، صالح پور، آزاده ( 1392) "رابطه­ ی رشد اقتصادی و سود حسابداری در شرکت­ های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، فصلنامه­ ی بورس اوراق بهادار، دوره 6، شماره 22، صص 119-103
آذرند، مهین و هدایی، سید نورالدین (1399) "شاخص حکمرانی خوب و توسعه مالی در بخش بانکی در کشورهای درحال‌توسعه منتخب اسلامی با تأکید بر درجه باز بودن اقتصادی"، دومین کنفرانس حسابداری و مدیریت
اشرف زاده، سیدحمیدرضا و مهرگان، نادر (1393) اقتصادسنجی پانل دیتا، موسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران.
جواهری، بختیار، احمدزاده، خالد، شاه ویسی، حمیرا (۱۳۹۹) "بررسی تأثیر کیفیت نهادها بر توسعه مالی کشورهای درحال‌توسعه"، فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، دوره 7، شماره4، صص ۲۵۱-۲۷۰
دادگر، یدالله و نظری، روح‌الله (1388) "ارزیابی شاخص‌های توسعه مالی در ایران"، کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران (با رویکرد نوآوری‌های مالی)، دوره 1.
راستی، محمد (1388) "آثار توسعه تجارت بر توسعه مالی در اقتصاد ایران"، بررسی‌های بازرگانی، دوره7، شماره 37، صص 56-63.
رجب‌زاده مغانی، ناهید، فلاحی، محمدعلی، خداپرست مشهدی، مهدی (1396) "بررسی اثرات حکمرانی خوب بر ارتباط بین وفور منابع و توسعه مالی در کشورهای نفتی"، نشریه اقتصاد پولی، مالی،  دوره 24، شماره 14، صص 114-90.
رحمانی، تیمور و گلستانی، ماندانا (1388) "تحلیلی از نفرین منابع نفتی و رانت جویی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب نفت‌خیز"، تحقیقات اقتصادی،  دوره 44، شماره 89، صص86-57.
 سلمانی، بهزاد و امیری، بهزاد (1388) "توسعه مالی و رشد اقتصادی: مورد کشورهای درحال‌توسعه"، اقتصاد مقداری، دوره 6، شماره 23، صص 125-145.
 سلیمی، فرشید، آخوندزاده، طاهره، سامعی، قاسم ( 1392) "الگوی گشتاور تعمیم‌یافته برای داده­های پانل و آزمون سارگان"، اولین کنفرانس بین‌المللی حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی.
 سلیمی فر، مصطفی، مجتهدی، سبا، حدادمقدم، ملیحه، زنده‌دل شهرنوی، هدی (1391) "بررسی تأثیر تورم بر عملکرد بازارهای مالی در ایران طی سال‌های 86-"1352، مطالعات اقتصادی کاربردی ایران ، دوره 1، شماره 2، صص 177-215.
 شاکری، محبوبه، جعفری صمیمی، احمد، کریمی موغاری، زهرا (1394) "ارتباط بین متغیرهای نهادی و رشد اقتصادی: معرفی شاخص نهادی جدید برای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا"، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 6، شماره 21، صص 106-93.
شقاقی، فیروز، پاک مرام، عسگر، بادآورنهندی، یونس (1399) "تأثیر مؤلفه‌های کیفیت نهادی بر متغیرهای بازار سهام (کشورهای اسلامی و غیر اسلامی منتخب)"، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره25، صص 18-40.
 فلاحتی، علی، سهیلی، کیومرث، نوری، فرزاد (۱۳۹۱) "اثر تورم بر عملکرد بازارهای مالی در ایران"، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، دوره 12، شماره 3، صص 134-140.
فیضی ینگجه، سلیمان، حکمتی فرید، صمد، یحیوی میاوقی، صبا (1396) "تأثیر رانت منابع نفتی بر شاخص‌های حکومت‌داری خوب در کشورهای صادرکننده نفت"، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره 22، شماره 17، صص 217-189.
کمیجانی، اکبر؛ نادعلی، محمد (1386) "بررسی رابطه علی تعمیق مالی و رشد اقتصادی در ایران"، پژوهشنامه بازرگانی، دوره 11، شماره 44، صص 47-23.
 مصطفوی، مینا (1399) "اثرگذاری متغیرهای کلان اقتصادی و غیراقتصادی بر توسعه مالی (مطالعه کشورهای درحال‌توسعه)"، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، تجارت جهانی، اقتصاد، دارایی و علوم اجتماعی.
مکیان، سید نظام‌الدین، ایزدی، محمدرضا (1394) "بررسی رابطه توسعه نظام مالی با رشد اقتصادی"، پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره 20، شماره 62، صص 139-.162
 موتمنی، مانی (1388) "بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران"، بررسی‌های بازرگانی،  دوره 7، شماره 34، صص 66-59.
 ندیری، محمد؛ محمدی، تیمور (1390) "بررسی تأثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش GMM داده­های تابلویی پویا"، فصلنامه­ی الگو‌سازی اقتصادی،  دوره 5، شماره 15، صص 1-24.
Acemoglu, D. Johnson, S. Robinson, J. A. (2001)" The colonial origins of comparative development: An empirical investigation", American economic review, Vol. 91, No. 1, pp. 1369-1401.
Anser, M. K. Khan, M. A. Zaman, K. Nassani, A. A. Askar, S. E. Abro, M. M. Q.; Kabbani, A. (2021); “Financial development, oil resources, and environmental degradation in pandemic recession: to go down in flames”, Environmental Science and Pollution Research, Vol. 8, pp. 1-14.
Asif, M. Khan, K. B. Anser, M. K. Nassani, A. A. Abro, M. M. Q. Zaman, K. (2020); “Dynamic interaction between financial development and natural resources: Evaluating the ‘Resource curse’hypothesis”, Resources Policy, No. 65, pp. 101-166.
Baltagi, B.  H. (2005). “Econometric Analysis of panel data”, Third Edition.
Beck, T. Demirgüç-Kunt, A. Levine, R. (2003); “Law, endowments, and finance”, Journal of financial Economics, Vol. 70, No. 2, pp. 137-181.
Bond, S. (2002); “Dynamic panel models: a guide to micro data methods and practice” Institute for Fiscal Studies”, Department of Economics, UCL, CEMMAP (Centre for Microdata Methods and practice) Working Paper, No. 12.
Chaudhry, I. S. Faheem, M. Farooq, F. Ali, S. (2021); “Financial Development and Natural Resources Dynamics in Saudi Arabia: Visiting ‘Resource Curse Hypothesis’ by NARDL and Wavelet-Based Quantile-on-Quantile Approach”, Review of Economics and Development Studies, Vol. 7, No. 1, pp. 101-117.
Dwumfour, R. A. Ntow-Gyamfi, M. (2018); “Natural resources, financial development and institutional quality in Africa: is there a resource curse?” Resources Policy, No. 59, pp. 411-426.
Fagbemi, F. Ajibike, J. O. Ige, P. A. (2018); “West African financial sector development: empirical evidence on the role of institutional quality and natural resource rents”, Journal of Economics and Sustainable Development, Vol. 9, No. 6, pp. 157-172.
Gylfason, T. (2001); “Nature, power and growth”, Scottish Journal of Political Economy, Vol. 48, No. 5, pp. 558-588.
Hadj, T. B. Ghodbane, A. (2021); “Do natural resources rents and institutional development matter for financial development under quantile regression approach?”, Resources Policy, Vol. 73, pp. 102169.
Hoshmand, M. Hosseini, S. S. A. Rajabzadeh Moghani, N. (2013); “Oil rents, institutions and financial development: Case study of selected oil exporting countries”, Research Journal of Recent Sciences, No. 2.
Hussain, M. Ye, Z. Bashir, A. Chaudhry, N. I. Zhao, Y. (2021). “A nexus of natural resource rents, institutional quality, human capital, and financial development in resource-rich high-income economies”, Resources Policy, No. 74, pp. 102-259.
Huybens, E.; Smith, B. D. (1999).” Inflation, financial markets and long-run real activity”, Journal of monetary economics, Vol. 43, No. 2, pp. 283-315.
Javadi, S. Motevaseli, M. Farsi, J. Y. (2017). “Oil rent and financial environment: a cross-country examination”, International Journal of Economics and Financial Issues, Vol. 7, No. 1, pp. 130-140.
Khan, M. A. Gu, L. Khan, M. A. Oláh, J. (2020). “Natural resources and financial development: The role of institutional quality”, Journal of Multinational Financial Management, No. 56, pp. 100-141.
Le, H. T. Kim, J. Lee, M. (2015). “Institutional quality, trade openness, and financial development in Asia: An empirical investigation”, Asian Development Bank Economics Working Paper Series, No. 452.
Nawaz, K. Lahiani, A. Roubaud, D. (2019).” Natural resources as blessings and finance-growth nexus: A bootstrap ARDL approach in an emerging economy”, Resources Policy, Vol. 60, pp. 277-287.
North, D. C (1990). “Institutions, institutional change and economic performance”, Cambridge University Press.
Rajan, R., Zingales, L, (1998).” Financial development and growth”, American Economic Review, Vol. 88, No. 3, pp. 559-586.
Sachs, J. D. Warner, A. M. (1995). “Natural resource abundance and economic growth”, National Bureau of Economic Research, No. w5398.
Sun, Y. Ak, A. Serener, B.; Xiong, D. (2020). “Natural resource abundance and financial development: A case study of emerging seven (E− 7) economies”, Resources Policy, Vol. 67, pp. 101-160.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 21 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 08 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار