اقتصاد و  تجارت نوین

اقتصاد و تجارت نوین

شناسایی و رتبه بندی موانع عمده سرمایه گدازی خارجی در ایران با استفاده از تصمیم گیری چندمعیاره در محیط عدم قطعیت

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری توسعه اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
2 دانشیار گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
10.30465/jnet.2025.51218.2184
چکیده
هدف از پذیرش سرمایه خارجی، تأمین منابع مالی و تسهیل انتقال تکنولوژی در راستای ارتقای سطح تولید و اشتغال و فراهم آوردن امکانات صادرات، عمران و تحقق برنامه های توسعه ای کشور می باشد. با وجود منابع غنی و بازار بکر و بزرگ، کشور ما با موانع متعددی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی مواجه است. مقاله حاضر به بررسی موانع عمده سرمایه‌گذاری خارجی در ایران می‌پردازد. با مطالعه کتابخانه ای و بررسی دقیق پیشینه پژوهش، موانع اصلی و فرعی موجود شناسایی و با بهره گیری از نظرات خبرگان معیارها تعیین و کلیه موانع در 6 دسته طبقه بندی گردید. سپس با استفاده از روش AHP فازی وزن نسبی معیارها مشخص شده و با بکارگیری روش تصمیم گیریTOPSIS فازی، موانع موجود رتبه بندی شدند. نتایج نشان می‌دهد که موانع سیاسی و اقتصادی در ایران اصلی ترین موانع جذب سرمایه گذاری خارجی بوده و در مقابل موانع اجتماعی- فرهنگی حائز کمترین درجه اهمیت گردید. در پایان بمنظور بررسی قابلیت اطمینان نتایج، تجزیه وتحلیل حساسیت انجام گرفت و پیشنهاداتی کاربردی مستخرج از پیشینه و نظرات خبرگان، جهت رفع هر یک از موانع سیاسی، اقتصادی، زیرساختی، قانونی- مقرراتی، اداری- مدیریتی و فرهنگی- اجتماعی و بهبود وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران ارائه گردید.
طبقه بندی JEL:
O10, F21, C44
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Identifying and Ranking Major Obstacles to Foreign Investment in Iran Using Multi-Criteria Decision-Making Models in Uncertainty Environment

نویسندگان English

Amir Amini 1
Samad Hekmati Farid 2
1 PhD Student of Economic Development, Faculty of Economics and Management,, Urmia University, Urmia, Iran
2 Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran
چکیده English

One of key factors in the development of countries, especially in developing countries, is undoubtedly foreign investment. The goal of attracting foreign investment is to secure financial resources and facilitate technology transfer to enhance production levels, employment, and provide opportunities for exports, infrastructure development, and the realization of national development programs. Despite its rich resources and vast untouched market, Iran faces numerous obstacles in attracting foreign investment. This paper examines the major obstacles to foreign investment in Iran. Through a comprehensive literature review and detailed analysis of previous research, the main and sub- obstacles were identified, and classified into 6 categories based on expert opinions. Next, using the fuzzy AHP method and experts' views, the relative weights of the decision criteria were determined and the existing obstacles were ranked using the fuzzy TOPSIS decision-making method. The results showed that political and economic obstacles are the primary obstacles to attracting foreign investment in Iran, while socio-cultural barriers were found to be the least significant. Finally, sensitivity analysis was performed to assess the reliability of the results and some suggestions were proposed based on the findings to overcome existing obstacles and improve the foreign investment situation in Iran.

کلیدواژه‌ها English

Economic Development؛ Foreign Investment؛ Multi-Criteria Decision-Making؛ Fuzzy Numbers؛ Uncertainty JEL Classification: O10, F21, C44
اللهیاری، رضا، یوسفی شیخ ریاط، محمدرضا، الهی، ناصر (1399). موانع ساختاری سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران با استفاده از روش PCA و ARDL، دو فصلنامه مطالعات و سیاست های اقتصادی، 7 (1)، 95-119.
بهزادی پارسی، آرش، سیفی، سید جمال (1398). رابطه میان حقوق سرمایه گذار خارجی و تعهدات بین المللی حقوق بشر و محیط زیست، حقوقی بین المللی، 61، 43-74.
بهروزی مفروزلو، واقف، سلطانی، علیرضا، میرزایی، مسعود (1394). بررسی موانع و محدودیت های داخلی سرمایه گذاری خارجی در ایران (مطالعه میدانی 300 طرح سرمایه گذاری خارجی تحت پوشش قانون سرمایه گذاری)، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، 23 (74)، 193-233.
جواد سامی، محمد، درکی، الهام (1400). بررسی تاثیر موانع حقوقی فایناس در سرمایه گذاری خارجی بر اقتصاد ایران، فصلنامه تحقیقات نوین میان رشته ای حقوق، 1 (3)، 17-28.
جلایی اسفندآبادی، سیدعبدالمجید، صمیمی، سپیده (1393). بررسی موانع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایران (در راستای سیاست‌های کلی ابلاغی نظام)، سیاست های راهبردی و کلان، 2 (7)، 89-109.
جهانبگلو، رامین (1381). موج چهارم، منصور گودرزی، تهارن، نشر نی، چاپ اول.
حمید، کامل (1398). موانع حقوقی جذب و پذیرش سرمایه گذاری خارجی در ایران، فصــلنامه بیــن المللــی قــانــون یــار، 3 (12)، 317-354.
خرم، زهره (1390). جذب سرمایه گذاری خارجی، فصلنامه پژوهشی اطلاعات سیاسی، اقتصادی، 283، 148-159.
رئوفی محمدرضا، قلم زن نیکو، کاملیا (1390). عوامل تاثیرگذار بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در 27 کشور منتخب (پیشرفته و در حال توسعه) از جمله ایران، اقتصاد مالی، 5 (14)، 116-137.
سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی و فنی ایران (1392). مجموعه مقالات تأمین منابع مالی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نهادها، ترتیبات، رویه ها، تهران، انتشارات ماهواره.
شمس، احمد، نورشرق، جمشید، مصدق، علیرضا (1402). موانع مربوط به سرمایه گذاری خارجی با استفاده از اموال غیر منقول در نظام حقوقی ایران و الزامات رفع آن، دانش سرمایه گذاری، 12 (45)، 95-114.
علیزاده، محمد، بابایی، مجید، جعفری، محمد، خدایی، مهدی (1393). اثر متقابل سرمایه گذاری مستقیم خارجی و رشد اقتصادی درکشورهای عضو  D8(مدل معادلات همزمان)، فصلنامه سیاست های مالی و اقتصادی، 2 (6)، 87-104.
فاضلیان، رضا، عارف نژاد، محسن، روستا، زهره (1401). شناسایی و رتبه بندی موانع سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران: کاربرد روش دلفی فازی، فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد، 9 (3)، 147-170.
فتوره چی، زهرا، حبیب پور، ابراهیم و پناهی، داود. (1398). تاثیر کارایی سرمایه فکری و شفافیت اطلاعاتی بر هزینه حقوق صاحبان سرمایه، پژوهش های مدیریت عمومی، 12 (43)، 205-223.
کامل، حمیده (1398). موانع حقوقی جذب و پذیرش سرمایه گذاری خارجی در ایران، قانون یار، 3 (12)، 317-354.
کازرونی، علیرضا، اصغرپور، حسین، نفیسی مقدم، مریم (1393). بررسی اثر ثبات سیاسی بر رشد اقتصادی در ایران: رویکرد رگرسیون کوانتایل، مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی(مطالعات راهبردی جهانی شدن)، 9 (31)، 39-583
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهشی، دفتر بررسی های اقتصادی (1379). پیرامون سرمایه گذاری خارجی.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهشی، دفتر بررسی های اقتصادی (1375). نظرات مسئولان پیرامون سرمایه گذاری خارجی.
معمارزاده طهران، غلامرضا، امینی، الهه (1393). شناسایی و اولویت بندی موانع سرمایه گذاری خارجی در ایران، فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، 3 (25 و 26)، 1-13.
مهدوی، ابوالقاسم و برخورداری، سجاد (1387). حقوق مالکیت فکری و جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی مورد ایران، مجله دانش و توسعه عمومی پژوهشی، 15 (24)،
نظری، حسن (1394). موانع عمده ی توسعه ی سرمایه گذاری خارجی در ایران، کنفرانس بین المللی مهندسی و علوم کاربردی، دبی، 20 اسفند 1394.
ضیایی، سیدیاسر، ملت، محمدرضا (1399). گردش سرمایه در حقوق بین الملل: ارزیابی تحریم سرمایه گذاری خارجی ایران ، دانشنامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه، 27 (17)، 143-170.
Adhikary, B. K. (2017). Factors influencing foreign direct investment in South Asian economies: A comparative analysis. South Asian Journal of Business Studies.
Agosin, M. R. & Mayer, R. (2000). Foreign investment in developing countries does it crowd in Domestic Investment?, UNCTAD/OSG/DP/146.
Asongu, S., Akpan, U. S., & Isihak, S. R. (2018). Determinants of foreign direct investment in fast-growing economies: evidence from the BRICS and MINT countries. Financial Innovation, 4(1), 1-17.
Azizi, V., Javaheri, B. & Habibi, F. (2024). The Effect of Economic Sanctions and Natural Disasters on Iran’s Per Capita Income, Iranian Journal of Economic Research, 29 (199), 194-242.
Doing business (2020). Comparing Business Regulation in 190 Economies, World Bank group.
Dunning, John H. (1992), "The global economy, Domestic Governance, Strategies and Transnational corporations: intractions and policy implications", Transnational coporations.
EIBG. (2023)Investment barriers in the European Union, a report by the European investment bank group.
Galeeva, G. M., Kadeeva E. N. (2021). Problems of attracting foreign direct investment into the regional economy, Journal of Physics: Conference Series, 1730 012118, 1-7.
Hanh, N. P., Van Hùng, Đ., Hoat, N. T., & Trang, D. T. T. (2017). Improving quality of foreign direct investment attraction in Vietnam, International Journal of Quality Innovation, 3(1), 1-16.
Hwang, C. L., & Yoon, K. (۱۹۸۱). Methods for multiple attribute decision making. In Multiple attribute decision making (pp. ۵۸-191).Springer, Berlin, Heidelberg.
Khafidzin, H. L. P. (2021). Determinants Foreign Direct Investment (FDI) in flow in ASEAN-8. Media Trend, 16(1), 12-18.
Krohling, R.A., Campanharo, V.C. (2011). Fuzzy TOPSIS for group decision making: A case study for accidents with oil spill in the sea, Expert Systems with Applications 38(4), 4190-4197.
Montiel, P. J. (2006). Obstacles to Investment in Africa: Explaining the Lucas Paradox, REALIZING THE POTENTIAL FOR PROFITABLE INVESTMENT IN AFRICA, High-Level Seminar organized by the IMF Institute and the Joint Africa Institute, Tunis, Tunisia, February 28– March1, 2006.
Morisset, J. & Lumenga Neso, O. (2002). ADMINISTRATIVE BARRIERS TO FOREIGN INVESTMENT IN DEVELOPING COUNTRIES, POLIcy RESEARCH WORKING PAPER 2848.
Mossa, I. (2002), "Foreign Direct Investment Theory, Evidence and Practice"., Department of Economics and Finance, La Torbo university, Kingsbury Drive, Bundoora, Australia.
OECD Proceedings (1999). Organisation for economic co-operation and development Foreign Direct Investment and the Environment.
Rodrigo, W. P. S., & Randika, P. A. D. D. (2022). Impact of Economic Uncertainty on Foreign Direct Investment Inflows of Sri Lanka. European Journal of Business and Management Research, 7(1), 213-218.
Siripi H., Kuuwill, A. & Tamakloe, M. D. (2024). Economic growth and environmental sustainability: The role of foreign direct investment and technological innovation on carbon emissions in Ghana, Research in Globalization, 9, 1-9.
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) annual report (2020), World Investment Report.
 Urat. S., Ando, M & Ito, K. (2007). Survey on investment liberalization and facilitation, obstacle to fdi in the APEC economies: a study based on the jmc firm survey, APEC investment experts group, APEC committee on trade and investment (October 2007).
Yaghoubi, K. & Asgari, M.R. (2015)Ranking and identifying the major impediments, according to business indicators for foreign investment of Iran Khodro industry, Science Journal (CSJ), 36 (3), 883-893. 

  • تاریخ دریافت 05 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری 16 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش 26 خرداد 1404