شناسایی رد پای آب در تجارت خارجی ایران با رهیافت جدول داده ستانده-1395

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور. تهران. ایران

2 استاد گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور. تهران. ایران.

3 دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه تهران. ایران

4 استاد گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور. تهران. ایران

10.30465/jnet.2022.39821.1837

چکیده

شناخت محتوای آب محصولات صادراتی و وارداتی در تجارت بین الملل، نقش مؤثری در مدیریت بهینه آب در ایران، به عنوان کشوری کم آب دارد. هدف محوری این مطالعه شناسایی تراز تجاری محتوای آب محصولات در تجارت خارجی ایران است. بدین منظور، با استفاده جداول داده ستانده 1395و با توجه به روابط متقابل و وابستگی بین بخش های عمده اقتصادی شامل کشاورزی، معادن، صنایع کارخانه ای، تولید برق و گاز، تصفیه، تأمین و پسماند آب، ساختمان، خدمات، شاخص رد پای آب، خالص واردات و برخی شاخص های مرتبط به مصرف آب، محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، در سال 1395، ایران وارد کننده خالص آب مجازی بوده است. با وجودی که بخش کشاورزی بیشترین ردپای ملی آب و معادل89 درصد را داراست، ولی با توجه به ماتریس ضریب مبادله، افزایش مصرف آب در این بخش تأثیر بسیار اندکی در افزایش مصرف آب سایر بخش ها دارد. بخش صنایع کارخانه ای پس از بخش کشاورزی، بالاترین شدت مصرف آب غیر مستقیم را با مقدار 3.5 متر مکعب به میلیون ریال داشته و افزایش مصرف آب در این بخش، بیشترین اثر گذاری را بر افزایش مصرف آب در اقتصاد دارد، به طوری که افزایش یک واحد مصرف آب در این بخش، مصرف آب بخش کشاورزی را 7 برابر و مصرف آب کل کشور را 9 برابر افزایش می دهد. پس از بخش کشاورزی، بیشترین مقدار محتوای آب مجازی(مصرف مستقیم و غیر مستقیم آب) با میزان 5.8 متر مکعب به میلیون ریال به بخش تصفیه، تأمین و پسماند آب، اختصاص داشته است. بخش خدمات که بزرگترین صادر کننده خالص آب مجازی با مقدار217 میلیون متر مکعب بوده است، پس از کشاورزی بیشترین ردپای آب را داراست

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification of water footprint in Iran's foreign trade with the approach of the input-output table-2016

نویسندگان [English]

  • Banafsheh Najafi 1
  • Farhad Khodadad kashi 2
  • ali souri 3
  • yegane mosavi 4
1 PHD Candidate Of Economics, Department of Economy, Payame Noor University(PNU).Tehran. Iran
2 Professor Of Economics, Department of Economy, Payame Noor University(PNU). Tehran. Iran
3 Associate Professor Of Economics, Department of Economy, Tehran University. Iran.
4 Professor Of Economics, Department of Economy, Payame Noor University(PNU), Tehran. Iran
چکیده [English]

Understanding the water content of export and import products in international trade has an effective role in the optimal management of water in Iran as a country with water stress. The main purpose of this study is to identify the balance of water content of products in Iran's foreign trade. For this purpose, using the input-output tables - 2016 and considering the interrelationships and dependencies between major economic sectors including agriculture, mines, manufacturing, electricity and gas production, treatment, supply and wastewater, buildings, services and others, the Water footprint index, net import of virtual water and some indicators related to water consumption have been calculated. The results show that in 2016, Iran was a net importer of virtual water. Although the agricultural sector has the highest national water footprint ( 89%), according to the water consumption multiplier index, increasing water consumption in this sector has very little effect on increasing water consumption in other sectors. After the agricultural sector, the manufacturing sector has the highest intensity of indirect water consumption (3.5 cubic meters / million Rials), and the increase in water consumption in this sector has the greatest impact on increasing water consumption in the economy. So that the increase of one unit of water consumption in this sector increases the water consumption of the agricultural sector by 7 times and the water consumption of the whole country by 9 times. After the agricultural sector, the highest amount of virtual water content (direct and indirect water consumption) was allocated to the treatment, supply and wastewater sector(5.8 cubic meters / million Rials). The services and other sectors, which has been the largest net exporter of virtual water ( 217 million cubic meters), have the largest water footprint after agriculture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Direct and indirect water consumption"
  • "water footprint"
  • "virtual water trade"
  • "input output tables" JEL Classification: Q25
  • C67

مراجع

امیری، فرزانه و دیگران (1400)، «بررسی تطابق الگوی صادرات آب مجازی با مزیت‌های رقابتی ایران»، نشریۀ علمی ـ پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، س 12، پیاپی 45.
بانویی، علی‌اصغر (1391)، «ارزیابی شقوق مختلف نحوۀ منظورکردن واردات و روش‌های تفکیک آن با تأکید بر جدول متقارن سال 1380»، مجلۀ پژوهش سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، س 4، ش 8.
بخش آمار ادارۀ امور اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد (1391)، راه‌نمای حساب‌داری ملی: راه‌نمای جداول داده ـ ستانده (تهیه و تحلیل)، ترجمۀ محمدتقی فیاضی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
جهانگرد، اسفندیار (1393)، تحلیل‌های داده‌ستانده: فناوری، برنامه‌ریزی و توسعه، تهران: آماره.
حکمت‌نیا، مهران و دیگران (1399)، «تعیین و ارزیابی ردپای آب‌های سبز، آبی و خاکستری در تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی ایران»،  آبیاری و زه‌کشی ایران، دورۀ 14، ش 2.
حکمت‌نیا، مهران و دیگران (1400)، «عوامل مؤثر بر تجارت آب مجازی محصولات کشاورزی ایران (کاربرد مدل خودرگرسیون برداری پانل)»، محیط‌زیست و منابع آب، دورۀ 7، ش 2.
زارعی، مهران (1395)، سنجش و بررسی مصرف آب در بخش‌های اقتصادی ایران و استان یزد، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، یزد: دانشگاه یزد.
سلطانی، غلامرضا (1397)، اقتصاد منابع آب، تهران: فرهنگ صبا.
صادقی، سیدکمال و دیگران (1393)، «سنجش ردپای آب بخش‌های اقتصادی در ایران با ره‌یافت ماتریس حساب‌داری اجتماعی (SAM)»، فصل‌نامۀ اقتصاد مقداری، دورۀ 11، ش 3.
عرب‌مازار یزدی، علی و دیگران (1395)، «محاسبۀ لایۀ پنهان مبادلات بین‌بخشی و ضرایب فزایندۀ مصرف آب در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران»، فصل‌نامۀ پژوهش‌نامۀ اقتصادی، س 16، پیاپی 20.
کاکایی، جمال و دیگران (1397)، «سنجش ردپای بوم‌شناختی انرژی‌های فسیلی در بخش‌های اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد داده ـ ستانده»، فصل‌نامۀ پژوهش‌نامۀ اقتصادی، پیاپی 73.
نتایج جداول داده‌ستاندۀ بانک مرکزی (1395).
نتایج حساب‌های ملی و طرح‌های آمارگیری، مرکز آمار ایران.
نصراللهی، زهرا و مهران زارعی (1396)، «بررسی جریان‌های آب مجازی در اقتصاد ایران، تحلیل روابط بین‌بخشی آب با استفاده از ره‌یافت داده ـ ستانده»، مدل‌سازی اقتصادسنجی، ش 4.
 Alamri, Y. and M. R. Reed (2019), “Estimating Virtual Water Trade in Crops for Saudi Arabia”, American Journal of Water Resources, vol. 7, no. 1.
Allan, J. A. )1997(, “Virtual Water: A Long-Term Solution for Water-Short Middle Eastern Economies”, in: British Association Festival of Science, United Kingdom: Leeds.
Antonelli, M. et al. (2017), “Intra-EU Agricultural Trade, Virtual Water Flows and Policy Implications”, Science of the Total Environment, vol. 587-588.
Chapagain, A. K. et al. (2005), “Saving Water through Global Trade”, UNESCO-IHE, Value of Water Research Report, no. 17.
Chen, W. et al. (2017), “China’s Water Footprint by Province, and Inter-Provincial Transfer of Virtual Water”, Ecological Indicators, no. 74.
Doll, P. et al. (2014), “Global-Scale Assessment of Groundwater Depletion and Related Groundwater Abstractions: Combining Hydrological Modeling with Information from Well Observations and GRACE Satellites”, Water Resources Research, vol. 50, no. 7.
Feng, K. et al. (2012), “Assessing Regional Virtual Water Flows and Water Footprints in the Yellow River Basin, China: A Consumption Based Approach”, Applied Geography, vol. 32, no. 2.
Hoekstra, A. Y. and P. Q. Hung (2002), “Virtual Water Trade: A Quantification of Virtual Water Flows between Nations in Relation to International Crop Trade”, Value of Water Research Report, no.11.
Hoekstra A. Y. et al. (2009), Water Footprint Manual: State of the Art 2009, Enschede, the Netherlands: Water Footprint Network.
Lenzen, M. and B. Foran (2001), “An Input-Output Analysis of Australian Water Usage”, Water Policy, vol. 3, no. 4.
Madani, K. (2014), “Water Management in Iran: What is Causing the Looming Crisis?”, Journal of Environmental Studies and Sciences, vol. 4, no. 4.
Miller, R. E. and P. D. Blair (2009), Input-Output Analysis: Foundations and Extensions, Cambridge: Cambridge University Press.
Mohan, G. et al. (2021), “An Extended Input-Output Framework for Evaluating Industrial Sectors and Provincial-Level Water Consumption in Indonesia”, Water Resources and Industry, no. 25.
Wang, Y. et al. (2009), “Analysis of Water Consumption Using a Regional Input-Output Model: Model Development and Application to Zhangye City, Northwestern China”, Journal of Arid Environments, vol. 73, no. 10.
Zhao, X. et al. (2009), “National Water Footprint in an Input-Output Framework-A Case Study of China 2002”, Ecological Modelling, vol. 220, no. 2.
Zimmer, D. and D. Renault (2003), “Virtual Water in Food Production and Global Trade: Review of Methodological Issues and Preliminary Results. Proceedings of the International Expert Meeting on Virtual Water Trade”, Value of Water-Research Rapport, no. 12.
<https://www.fao.org/sustainable-development-goals/indicators/642/en>.
<https://waterfootprint.org/en/water-footprint/national-water-footprint/virtual-water-trade>.
<https://www.worldbank.org/en/topic/water-in-agriculture>.
اقتصاد و تجارت نوین
دوره 17، شماره 1
خرداد 1401
صفحه 169-194

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 12 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 06 اردیبهشت 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار